الزامات تحقق شعار سال ۱۴۰۳

ریال نیوز : یادداشت وارده _نویسنده : دکتر محسن حاج محمدی

سال جدید از سوی رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) سال “جهش تولید با مشارکت مردم” نامگذاری شد. انتخاب این شعار بیانگر اهمیت توجه به تولید ملی و نقش حیاتی مشارکت همگانی مردم در تحقق این هدفگذاری ملی است و رهبر فرزانه انقلاب اسلامی با درایت و هوشمندی بی نظیر خود، این نکته بسیار حیاتی را در شعار امسال متجلی ساختند.

در تمام مکاتب توسعه محور جهان امروز مردم، عنصر اصلی و محوری توسعه محسوب می‌شوند چرا که توسعه واقعی زمانی اتفاق می افتد که توده های مردم خود را در این فرایند سهیم و مسئول بدانند.

امام خامنه‌ای (مدظله العالی) با بینش ژرف و دور اندیشانه خویش، ضرورت مشارکت عمومی را در کنار اهمیت تولید ملی قرار داده اند. این رویکرد کم نظیر حاکی از آن است که ایشان تمامی ابعاد لازم برای توسعه را در نظر گرفته اند. تکیه بر تولید داخلی بدون مشارکت عمومی ناقص خواهد بود و مشارکت مردمی بدون هدف و موضوع مشخص چون تولید ملی، بی ثمر خواهد ماند.

بایستی به این نکته توجه داشت که امروزه دستیابی به توسعه اقتصادی و رشد پایدار در گرو تقویت بنیه تولید داخلی کشورهاست. به همین دلیل کشورهای پیشرفته و دارای قدرت برتر اقتصادی با تکیه بر ظرفیت های تولیدی خود، توانسته‌اند استقلال و خودکفایی را تضمین کرده و به رشد پایدار اقتصادی دست یابند.

تجربیات جهانی گواهی می‌دهد که اقتصاد توسعه یافته محصول هم افزایی دولت و ملت است و در این مسیر هیچ دولتی بدون همکاری و هم افزایی با مردم امکان و فرصت تبدیل شدن به یک قدرت اقتصادی برتر را ندارد. به عبارت بهتر وقتی مردم همراه و همگام با سیاست‌های کلان اقتصادی کشور خود باشند، با اراده جمعی خود در مسیر پیشبرد آن سیاست پیش خواهند رفت و در نتیجه هیچ مانعی نمی تواند جلودار پیشرفت آن کشور باشد.

در همین ارتباط، رهبر انقلاب با اشاره به شروع برنامه هفتم توسعه از امسال در سخنرانی روز اول فروردین خاطرنشان ساختند “هدف کلی برنامه‌ هفتم، شکوفایی اقتصاد، همراه با عدالت است. لکن برای پایان این برنامه اهدافی را ذکر کرده‌اند که این اهداف خیلی مهم است: تک‌رقمی کردن تورم، اصلاح ساختار بودجه، تحول در نظام مالیاتی، تولید حداقل نود درصد از کالاهای اساسی در داخل کشور ــ اینها کارهای بزرگی است ــ افزایش بهره‌وری آب کشاورزی ــ که این از مشکلات کشور است و در این برنامه‌ هفتم مورد توجه قرار گرفته ــ و طرح‌های عظیم ملی بزرگ. خب، اگر ما بخواهیم به این اهداف دست پیدا کنیم، به نظر من بدون حضور مردم ممکن نیست”.

گام دیگر برای تحقق شعار سال و تحول در تولید همچنان که اشاره شد، احیای اعتماد عمومی است که در سال‌های گذشته ضعف‌های آن آشکار شده است؛ از ناهمراهی اکثریت مردم با خواست دولت پیشین جهت انصراف از دریافت یارانه تا بروز رفتارهای سوداگرانه در هنگامه‌های ریزش ارزش ریال که بارها منجر به بر هم خوردن تعادل در عرصه اقتصادی کشور شده است.

بدون شک رشد و تعالی هر نظام اجتماعی در پرتو همبستگی اجتماعی و مشارکت‌ عمومی افراد آن جامعه میسر می‌شود. جامعه‌شناسان ایجاد همبستگی اجتماعی و مشارکت‌ عمومی جامعه را ناشی از عواملی چون اعتقادات و احساسات مشترک و تعادل و هماهنگی میان باورها و ارزش‌ها می‌دانند و عامل اصلی واگرایی انسان‌ها را جدال و ستیز و کمبود امکانات مادی تلقی می‌کنند. در نگاه اسلامی از جمله عوامل تقویت‌کننده‌ همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی در سطح نظری و عملی علم، تفاهم، همدلی و نوع‌دوستی است و عوامل تهدیدکننده آن را سوءظن‌ها، تهمت‌ها، خواهش‌های نفسانی‌ و سایر بیماری‌های روحی می‌داند.

چرایی جهش تولید:

۱- اساساً اقتصاد ایران ظرفیت تحریم پذیری بسیار بالایی دارد و به راحتی قابلیت تحریم شدن است. دلیل این اتفاق را می‌توان در خام فروش بودن و عدم تنوع تولید کشور جستجو کرد. برای حل این مشکل، باید کاری کرد تا هزینه‌های اعمال تحریم علیه کشور افزایش یابد و این اتفاق نخواهد افتاد مگر با جهش و تنوع دادن به تولید کشور. در واقع، جهش تولید تنها راه فلج کردن تحریم‌‍‌های اقتصادی است.

۲- جهش تولید می تواند فرصت های از دست رفته اقتصاد ایران در دهه ۱۳۹۰ به واسطه ثبت نرخ رشدهای اقتصادی منفی، میانگین منفی، نوسانی را تا حدودی جبران کند.

۳- جهش تولید بزرگترین دغدغه خانواده ها و جوانان فارغ التحصیل یعنی اشتغال را پاسخ خواهد داد. بسیاری از آسیب های اجتماعی از جمله افزایش سن ازدواج، طلاق، اعتیاد، کاهش فرزندآوری، به خاطر بیکاری و مشکلات اقتصادی هستند.

۴- جهش تولید امکان جبران خسارت های اقتصادی ناشی از اختلال در بازار ارز و کاهش ارزش پول ملی در کشور را فراهم خواهد کرد.

۵- جهش تولید به ارتباط بین صنعت و دانشگاه، پژوهش های کاربردی و فعالیت های دانش بنیان رونق می دهد.

۶- جهش تولید شانس تحقق درآمدهای مالیاتی پیش بینی شده در بودجه عمومی دولت در سال ۱۴۰۳ (هزار میلیارد تومان) در شرایط تحریم را افزایش می دهد.

۷- جهش تولید می‌تواند مشکل سرمایه‌گذاری را مرتفع کند.

۸- تلاش برای جهش تولید، قابلیت ها و ظرفیت های واقعی کشور برای اقتصاد بدون نفت و مشخصاً عدم وابستگی بخش های صنعت، کشاورزی و خدمات به نفت را نشان خواهد داد.

۹- جهش تولید امکان تقویت صادرات غیر نفتی و ترمیم اختلال صادرات از مسیر کشورهای همسایه با هدف کمک به پوشش نیازهای ارزی کشور در شرایط تحریم را فراهم خواهد کرد.

۱۰- جهش تولید انعطاف پذیری سیاست های اقتصادی دولت برای کنترل تبعات ناشی از مشکلات ساختاری اقتصادی ایران نظیر رشد بالای حجم نقدینگی و کاهش ارزش پول ملی در شرایط تحریم های کنونی را تقویت خواهد کرد.

چرایی مشارکت مردمی:
۱-در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به بخش تعاون بسیار تاکید شده است که مصداق بارز مشارکت مردمی در قوانین بالا دستی است. اصول و تصمیمات گرفته شده در قانون اساسی و سایر قوانین بخش تعاون تصویری کلی از هدف و مسیر بخش تعاون که بر آن عزم شده است را نشان می دهد. این تصویر کلی گواه آن است که بخش تعاون اقتصاد ایران در راستای سنت حکمرانی انقلاب اسلامی بنا نهاده شده و باید با به صحنه آوردن نیروهای اجتماعی، می توانست نقش استراتژیکی در تحقق منافع اقتصاد ملی و خَیر عمومی را بر عهده گیرد. از سوی دیگر بعد از اعلام اقتصاد مقاومتی که طرحی از اقتصاد سیاسی ایران در مواجهه با ضرورت های زمانه است،

انتظار می رود بخش تعاون با ویژگی که برای آن توصیف شد و به کمک مزیت هایش که در صحنه پیش آمده، به آن امکان هایی که برای اداره بهتر کشور می دهد، بتواند نقش پیش روی داشته باشد. بررسی‌ها نشان می دهد فاصله هایی از هر سه جهت مد نظر یعنی ۱. پیگیری متناسب با روح تعاونی، ۲. هماهنگی با اصول (در اینجا سنت حکمرانی مردمی جمهوری اسلامی در اقتصاد)، ۳. تناسب با وضع موجود صحنه اقتصاد ایران قدری فاصله دارد که در نهایت این وضع، نیروی تعاونی را بی رمق کرده است.

در توضیح چرایی این امر نیز باید به دو علت اشاره کرد: نخست؛ عدم باور به ظرفیت ها، مزیت ها و ضرورت بخش تعاون برای جمهوری اسلامی ایران در نگاه تصمیم گیران بالا دستی که از ناحیه گفتار اقتصادی و دیدگاه سیاسی موضعی نه چندان موافق تعاونی ها دارند و دیگری عدم راهنمایی و قانون نویسی دقیق و جزئی برای خلق امکان بازی بهتر تعاونی ها و نشاندن آنها در جایگاه مؤثر در پهنه اقتصاد ملی از سوی قانونگذاران است.

راه حل پیشنهاد شده اصلاح قوانین به نحوی است که؛ جزئیات نقش تعاونی ها را قابل پیگیری تر کند، موقعیت استراتژیک بیشتری برای تعاونی ها در میدان عمل خلق کند، توانمندی بیشتری در آنها پدید آورد، فضای بیشتری به ابعاد اجتماعی تعاونی ها دهد و موظفین بخش تعاون را به نحو دقیقی ملزم به توانمندسازی آنها کند به نحوی که منجر به ثمر اقتصادی بیشتری در تعاونی ها شود.

۲-تجربیات مردمی سازی اقتصاد در چند سال بعد انقلاب با فراز و نشیب هایی مواجهه بوده است. در دولت‌ های مختلف بروز و ظهور این امر به شکل‌های مختلف بوده است:

▪️ خصوصی سازی‌ها و واگذاری بنگاههای دولتی به بخش خصوصی یا خصولتی ها
▪️واگذاری سهام عدالت به مردم
▪️تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار

۳- امروزه مشارکت مردمی در اقتصاد ایران قابل قبول نبوده و با موانع جدی مواجه است. با توجه به شعار سال توجه ویژه لازم است تا مشارکت مردم در اقتصاد از شعار خارج شده و در عمل شاهد حضور مردم در تولید باشیم.

در این خصوص به منظور تحقق شعار سال، چند موضوع مهم را باید در نظر داشت:

1)تعیین شعار سال توسط رهبر گرامی انقلاب، سیاستی گفتمانی در فقه حکومتی ماست که باید نظام حکمرانی ملی، جهت‌گیری اصلی خود را بر این سیاست متمرکز کند؛ توجه به این شعار باید در زنجیره‌ای از گفتمان‌ها و شعار سال‌های پیشین باشد.

2)اقتصاد مقاومتی، نظریه‌ی سیاستی نظام اسلامی در مسیر پیشرفت اقتصادی ماست؛ اقتصاد مقاومتی بیش از همه بر مدار تولید ملی، امکان تحقق خواهد داشت و تقویت و رشد زیرساخت‌های فرهنگی و سیاسی و اقتصادی تولید، از ضروریات این مهم است.

3)مردم، محور شکل‌گیری، پیروزی و بقای انقلاب اسلامی هستند و جهش تولید نیز وابسته به همین رکن اساسی است. «مردم در همه‌ی این دورانها قهرمان اصلی ماجرا و سرگذشت انقلاب بوده‌اند.» (رهبر انقلاب ۰۸/ ۰۶/ ۱۴۰۱)

4)الزام بزرگ در جهش تولید، شناخت مسئله‌ها و چالش‌های تولید در یک نظام تحلیلی منسجم و منظومه‌ای است؛ اهمیت مسائل، منطق اولویت‌ها را می‌سازد و راه برون‌رفت از تزاحم‌ها را فراهم می‌کند.

5)تحلیل نقش موانع خارجی و به‌ویژه تحریم‌های استکبار جهانی، یکی دیگر از جنبه‌های ضروری در این موضوع است؛ نکته‌ی کلیدی در تحلیل این وضعیت، توجه به نقش و جایگاه مردم است. اگر ما کاهش حضور مردم را داشته باشیم، از آن طرف افزایش فشارهای دشمن را خواهیم داشت؛ یعنی اینها با همدیگر به معنای واقعی کلمه یک نسبت معکوسی دارند.

6)بازخوانی الگوها و تجربه‌های موفق اقتصادی در چهل و پنج سال گذشته، الهام‌بخشی انقلاب اسلامی در ساحت اقتصاد را برجسته خواهد کرد. معانی و آرمان‌های بزرگ، همواره به اسوه‌هایی‌ نیازمندند که تحقق آنها را امکان‌پذیرتر و میسّرتر خواهد کرد.

7)در پرتو مطالبه‌ی مؤکد «جهاد تبیین» از سوی رهبر انقلاب، نیازمند نهضت فرهنگی بزرگ و فراگیری هستیم که بتواند در گفتگو و ارتباط با جمهور مردم، بر «اقناع‌سازی» متمرکز شود؛ فهرست وسیعی از عناوین و موضوعاتی را می‌توان برشمرد که نیازمند تقویت وضعیت گفتمانی آنها در سطح عمومی هستیم، از جمله: تقویت روحیه‌ی‌ کار و تولیدگرایی، پرهیز از مصرف‌گرایی و توجه به ساده‌زیستی، تقویت توجه به کالاهای داخلی، بهبود اتقان کاری، افشای اهداف دشمن در اعمال تحریم‌ها، قوت‌ها و دستاوردهای نظام اسلامی به‌ویژه در حوزه‌ی اقتصاد.

خوشبختانه در این زمینه تبلیغات و اطلاع رسانی نقشی محوری در فرهنگ سازی، آگاه سازی و ترغیب جامعه به مشارکت‌جویی در عرصه توسعه اقتصادی کشور دارد. این رسانه‌های و ظرفیت‌های تبلیغاتی کشور هستند که قادرند از طریق فرهنگ سازی صحیح و تبیین اهمیت مولفه تولید ملی و مشارکت عمومی، انگیزه جمعی لازم را در میان مردم برای حضور در این عرصه ایجاد کنند و اینگونه تسهیل‌گر فرایند دستیابی کشور به توسعه اقتصادی شوند.

اقتصاد، موضوع بسیار مهم در بیانیه گام دوم انقلاب است و تاکید بر مشارکت مردم برای جهش تولید موضوعی است که خواه ناخواه با مفاهیمی همچون “اعتماد عمومی” و تامین “سرمایه اجتماعی” در راستای توسعه و پیشرفت اقتصادی و تحقق یکی از مهم ترین ارکان بیانیه گام دوم انقلاب، پیوند می‌یابد.

به‌ سخنی دیگر، جهش تولید بر مدار جمهور مردم، در یک سپهر فراگیر فرهنگی و مبتنی بر فرهنگ جهادی و انقلابی امکان‌پذیر خواهد بود؛ این مهم، نیازمند طرح و برجسته شدن در فضای جهاد تبیین است.