در روزهایی که بازارهای مالی کشور زیر سایه بیثباتی و نااطمینانی حرکت میکنند، افزایش ناگهانی نرخ ارز بار دیگر نگرانیها را به اوج رسانده است. دلار که تا چند هفته پیش در محدودهی حدود ۱۰۴ هزار تومان قرار داشت، اکنون به حوالی ۱۲۴ هزار تومان رسیده؛ جهشی ۲۰ هزار تومانی که کارشناسان آن را «یک سیگنال جدی از بروز بحران عمیق» میدانند.
برای بررسی ابعاد این وضعیت، گفتوگویی داشتیم با مرتضی لطفی، کارشناس فناوری، که در این مصاحبه هشدارهایی جدی درباره آینده اقتصاد، سطح فقر و تابآوری مردم مطرح میکند.
نرخ ارز؛ عامل تعیینکننده سرنوشت بازارها
لطفی در ابتدا تأکید میکند که تغییرات نرخ ارز امروز دیگر محدود به واردکنندگان و صادرکنندگان نیست، بلکه مستقیم بر معیشت روزانه مردم، شاخص رفاه، قیمت کالاهای اساسی و حتی آینده توسعه کشور تأثیر میگذارد.
او میگوید:
«بازار فناوری، تولید صنعتی، تجهیزات پزشکی، مواد اولیه و حتی کالاهای مصرفی کمدرآمدترین اقشار، همگی وابسته به ارز هستند. نوسان تنها چند درصدی ارز کافی است تا یک بخش کامل از اقتصاد دچار وقفه یا ورشکستگی شود.»
هشدار جدی: این جهش فقط یک نوسان نیست، نشانه یک فروپاشی است
در بخش اصلی مصاحبه، لطفی با اشاره به جهش ۲۰ هزار تومانی نرخ ارز میگوید:
«وقتی قیمت ارز در یک بازه کوتاه از ۱۰۴ هزار تومان به ۱۲۴ هزار تومان میرسد، با یک انفجار قیمتی روبهرو هستیم؛ انفجاری که بیانگر فروپاشی لایههای پنهان اقتصاد است.
در گذشته افزایش دو تا سه هزار تومانی یک شوک محسوب میشد، اما امروز ما در مرحلهای قرار گرفتهایم که افزایشهای ۲۰ هزار تومانی نهتنها غیرعادی نیست، بلکه میتواند مقدمه جهشهای بزرگتر باشد.
این وضعیت یعنی اقتصاد کشور وارد فازی شده که فشارهای انباشته سالها، اکنون خود را با خشونت بیشتری نشان میدهد. اگر روند ادامه یابد، شاهد سقوط همزمان توان مالی دولت، قدرت خرید مردم و ظرفیت تولید کشور خواهیم بود.»
لطفی این وضعیت را «نقطه آغاز یک حادثه اقتصادی جدی» توصیف میکند.
تشدید فقر؛ از هشدار تا واقعیت
این کارشناس اقتصادی در ادامه به پیامدهای انسانی و اجتماعی این بحران میپردازد:
«هر جهش اینچنینی نرخ ارز، مستقیماً به معنای افزایش قیمت کالاهای ضروری است. خانوارهایی که تا امروز در مرز فقر بودند، با جهش اخیر عملاً وارد فقر مطلق خواهند شد.
ما در حال ورود به مرحلهای هستیم که قدرت خرید بخش بزرگی از جامعه بهصورت ناگهانی فرو میریزد؛ نه بهصورت تدریجی، بلکه شبیه یک سقوط.
آنچه مردم تجربه خواهند کرد، فقط افزایش قیمت نیست؛ بلکه خاموش شدن آخرین توان مقاومت اقتصادی است.»
به گفته او، ورود میلیونها نفر به محدودهی فقر میتواند موج تازهای از بیثباتی اجتماعی، فرار سرمایه، تعطیلی گسترده کسبوکارهای کوچک و فشار روانی بر جامعه ایجاد کند.
پیامدهای مخرب بر فناوری و توسعه کشور
لطفی با اشاره به بازار فناوری میگوید افزایش نرخ ارز مستقیماً توان کشور برای ورود به آینده دیجیتال را تهدید میکند:
«وقتی هزینه تأمین تجهیزات، سرور، قطعات الکترونیک و زیرساخت فناوری چند برابر شود، پروژههای نرمافزاری متوقف میشوند، شرکتهای استارتاپی ورشکست میشوند و کشور از مسیر توسعه جهانی عقب میماند.
این یعنی آسیب بلندمدت؛ آسیبی که اثر آن بهمراتب بدتر از افزایش لحظهای قیمتهاست.»
آغاز یک بحران زنجیرهای
این تحلیلگر اقتصادی معتقد است اگر دولت اقدامات فوری و ساختاری انجام ندهد، جهشهای مشابه و حتی شدیدتر محتمل خواهد بود:
«این نقطه، آغاز یک بحران زنجیرهای است؛ بحرانی که میتواند تورم چندمرحلهای، رکود عمیقتر، کاهش سرمایهگذاری، کوچکشدن سفره مردم و از بین رفتن بخش خصوصی واقعی را بهدنبال داشته باشد.»
جمعبندی
مصاحبه با مرتضی لطفی نشان میدهد جهش اخیر نرخ ارز فقط یک افزایش عددی نیست؛ بلکه علامت یک بحران ملی است که میتواند سرنوشت اقتصاد، سطح فقر، توسعه فناوری و حتی امنیت اجتماعی کشور را تحت تأثیر قرار دهد.
او در پایان هشدار میدهد:
«اگر همین امروز اصلاحات اساسی آغاز نشود، آنچه امروز تجربه میکنیم صرفاً پیشدرآمد است؛ بحران اصلی هنوز در راه است.»
