ریال نیوز آخرین وضعیت امنیتی–اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در تابستان ۱۴۰۴ را تحلیل می کند.
مقدمه
در ماه‌های اخیر، دو محور استراتژیک به‌طور همزمان عرصه امنیت و اقتصاد ایران را متأثر ساخته‌اند:
از یک‌سو تهدید بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت (مکانیسم «اسنپ‌بک») و از سوی دیگر پیش‌روی پروژه‌های ترانزیتی جایگزینِ ایران در قفقاز (کریدور زنگزور و راه‌آهن قارص–نخجوان).
این دو پدیده، هر کدام از زاویه‌ای متفاوت فشار مضاعفی بر منافع ملی ایران وارد می‌کنند. در این گزارش، با نگاهی اجمالی به روندها و آسیب‌های محتمل، راهکارهای فوری پیش‌روی سیاست‌گذاران بررسی می‌شود.
۱. تحولات امنیتی
• بازگشت تحریم‌های شورای امنیت:
– با فعال شدن مکانیزم ماشه تا پاییز ۱۴۰۴، امکان خودکار بازگشت شش قطعنامه اصلی علیه برنامه هسته‌ای فراهم می‌شود.
– تشدید فشار دیپلماتیک و اقتصادی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا، همراه با تهدید توقیف دارایی‌ها و ممنوعیت تجارت با کشورهای ثالث.
• تسویه جایگاه ایران در قفقاز:
– دور زدن ایران از مسیر زنگزور (پروژه ایروان–باكو) و افتتاح راه‌آهن ۲۲۴ کیلومتری قارص–نخجوان به‌دست ترکیه و آذربایجان.
– کاهش نفوذ و حضور ایران در معادلات امنیتی مرز شمال‌غرب و کم‌رنگ شدن نقش «ضامن ثبات» همراه با روسیه.
۲. تحولات اقتصادی
• تأثیر بازگشت تحریم‌ها بر اقتصاد:
– کاهش بیشتر صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی؛ افت قابل‌توجه درآمدهای ارزی.
– محدودیت شدید در فعالیت‌های بانکی و بیمه‌ای: دشواری تراز پرداخت‌ها و نقل‌وانتقالات مالی.
– افزایش چشمگیر تورم (احتمالاً تا بالای ۶۰–۷۰ درصد) و فشار بر معیشت خانوارها.
• رقابت در حوزه ترانزیت منطقه‌ای:
– کریدور شمال–جنوب و پروژه رشت–آستارا با بی‌توجهی کشورهای همسایه و جایگزینی مسیر قارص–نخجوان تضعیف می‌شود.
– درآمدهای گمرکی و ترانزیتی ایران در شمال‌غرب کاهش یافته و شرکت‌های ایرانی در مناقصات راه‌سازی و لجستیک از دور خارج می‌شوند.
۳. همگرایی تحریم‌ها و تناقضات ترانزیتی
بازگشت تحریم‌ها و کنار گذاشتن ایران از مسیرهای کلیدی قفقاز، در هم‌افزایی منفی برای سیاست اقتصادی کشور عمل می‌کند:
1. کاهش شدید درآمدهای ارزی تحمیلی، دست ایران را برای تامین مالی پروژه‌های زیرساختی می‌بندد.
2. محدود شدن امکان تبادل کالا و خدمات با چین، روسیه و هند، عملاً ایران را در حصار «محور تحریم» قرار می‌دهد.
3. تشدید انزوای منطقه‌ای، می‌تواند انگیزه کشورهای همسایه را برای استفاده از مسیرهای جایگزین تقویت کند و سهم ایران را در ترانزیت آسیای میانه به حداقل برساند.
۴. جمع‌بندی و پیشنهادها
برای مقابله با این چالش‌های چندلایه، ایران باید دست به اقدام‌های فوری و هم‌راستا بزند:
• دیپلماسی فعال با اعضای دائم و غیردائم شورای امنیت برای تعویق یا خنثی‌سازی مکانیسم ماشه؛
• بسیج سرمایه‌گذاری داخلی و تسریع در تکمیل کریدور شمال–جنوب، جاده و راه‌آهن رشت–آستارا و قزوین–رشت؛
• توسعه معنادار همکاری با چین، روسیه و هند در قالب توافقات مبادله ارزی و تهاتر کالایی؛
• تقویت ظرفیت بنادر جنوب (امام خمینی و چابهار) برای مدیریت بارِ کاهش‌یافته از مسیر شمال‌غرب؛
• استفاده از ابزارهای مالی جایگزین نظیر رمزارزها و ارز محلی در مبادلات منطقه‌ای؛
• اطلاع‌رسانی شفاف و برنامه‌های حمایتی هدفمند برای اقشار آسیب‌پذیر جهت کاهش شکاف اجتماعی.
نتیجه آن که ایران در برابر توفان تحریم‌های بین‌المللی و جایگزینی مسیرهای ترانزیتی باید ترکیبی از دیپلماسی هوشمند، جهش زیرساختی و اتکای به توانمندی‌های ملی را در دستور کار قرار دهد تا ضمن حفظ توازن امنیتی، از بلعیدن سهم خود در اقتصاد منطقه جلوگیری کند.
✍️ یادداشت : علی علیزاده
یک پاسخ
سلام بلی این تحلیل درست است لذا علاج واقعه قبل وقوع باید انجام داد چنانچه گذشته نشان داده با بودن افکار تحجرانه وتندروها فرصت سوزی شدیدی داشتیم که برگرداندن آنها و ایجاد شرایط سبب دادن امتیاز به دشمنان را در پی دارد
هم اکنون هن تا حدی چنین شرایط دارد خاکم‌می‌شود
تا زمانی که از شعارهای بی توان اجرایی وافکار تند رو که باعث می‌شود حاکمیت از ملت این نیروی عظیم جدا کند دور نوید روزگار بدتر از این به ما تحمیل خو اهد شد