ریال نیوز : در حالی که تمرکز تحلیل‌گران بر پیامدهای سیاسی و نظامی دیدار محمد بن سلمان و دونالد ترامپ در واشنگتن است، تحرکات ریاض در «دیپلماسی معدنی» می‌تواند پیام‌آور فصل تازه‌ای در رقابت بر سر فلزات حیاتی باشد؛ عرصه‌ای که از انرژی تا امنیت ملی قدرت‌های بزرگ را درگیر خود کرده و مستقیماً بر آینده شرکت‌های معدنی منطقه از جمله ایران اثر می‌گذارد.
به گزارش ریال نیوز ، در روزهای آتی رسانه‌ها بر دیدار محمد بن سلمان و دونالد ترامپ در واشنگتن تمرکز خواهند کرد و در حالی که بسیاری سرمایه‌گذاری آرامکو در LNG آمریکا یا قراردادهای نظامی دو کشور را با دقت رصد می‌کنند، به نظر می‌رسد راهبرد محمد بن سلمان در حوزه معادن نیز ارزش رصد کردن داشته باشد. در سال‌های گذشته و ذیل چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان، بخش معادن از حاشیه به متن تلاش‌های این کشور آمده است و «سومین ستون» اقتصاد شمرده می‌شود.
پیش‌تر، ارزش دارایی‌های معدنی عربستان حدود ۱.۳ تریلیون دلار برآورد می‌شد و اکنون این کشور مدعی وجود ۲.۵ تریلیون دلار ثروت معدنی کشف‌نشده در سرزمین خود است. فارغ از رقم ذخایر، عربستان دست‌کم برای استخراج ۷۵ میلیارد دلار از این دارایی‌ها در دهه جاری خواهد کوشید.در این راستا، پادشاهی سعودی اقدامات داخلی گسترده‌ای را ترتیب داده است؛ از تصویب قانونی جدید برای حوزه معادن و ایجاد فرآیند شفاف صدور مجوز گرفته تا حمایت از کاوش‌های زمین‌شناسانه، ارائه امتیازات مالی سخاوتمندانه و صدور سیگنال آمادگی صندوق سرمایه‌گذاری عمومی (PIF) برای مشارکت در پروژه‌ها.
در «گفت‌وگوی معدنی بین‌المللی ۲۰۲۴» در ریاض، ۹ قرارداد حوزه معادن و فلزات در مجموع به ارزش ۹ میلیارد دلار با طرف‌های خارجی مختلف منعقد شد. پروژه مس توافق‌شده با ودانتای هند در رأس‌الخیر و مجموعه روی-لیتیوم-مس توافق‌شده با زیجین چین نمونه‌هایی از این قراردادها هستند. در سایه رقابت فزاینده معدنی میان قدرت‌های بزرگ، حضور پررنگ‌تر بازیگران آسیایی در معادن عربستان موجب نگرانی آمریکا و اروپا شده است.غول معدنی سعودی «معادن» که بیش از ۶۵ درصد سهام آن در اختیار صندوق سرمایه‌گذاری عمومی است، نقش مهمی در این عرصه ایفا می‌کند. این شرکت در سال‌های اخیر تولید طلا، فسفات و آلومینیوم را افزایش چشمگیری داده و اکنون برای مس و لیتیوم هدف‌گذاری کرده است.
خارج از پادشاهی، شرکت «مناره مینرالز» به عنوان پروژه مشترک صندوق سرمایه‌گذاری عمومی و شرکت «معادن» تأسیس شده و در کشورهای مختلف در دارایی‌های مس، نیکل، لیتیوم و عناصر کمیاب سرمایه‌گذاری می‌کند. هدف این شرکت، ایجاد زنجیره تأمین ایمن برای صنایع پیشرفته داخلی همچون خودروسازی برقی، باتری‌سازی و صنایع دفاعی است.نمونه برجسته این رویکرد، خرید ۱۰ درصد از سهام شرکت برزیلی «فلزات پایه ویل» به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار بود. شرکت ویل نیز قصد دارد تا ده سال آینده استخراج نیکل را دو برابر و مس را سه برابر کند. مذاکرات مشابهی با زامبیا، پاکستان و کنگو در جریان است.
تحلیل آینده توافق واشنگتن-ریاض
در صورت شکل‌گیری توافق تازه میان ایالات متحده و عربستان، محور تازه‌ای از همکاری معدنی بین دو کشور شکل خواهد گرفت. واشنگتن در پی کاهش وابستگی به چین در حوزه فلزات حیاتی است، و عربستان می‌تواند با سرمایه مالی و پروژه‌های جهانی خود، حلقه مفقوده این استراتژی باشد.
این همکاری احتمالاً شامل خرید سهام در پروژه‌های معدنی آمریکای لاتین یا آفریقا، سرمایه‌گذاری در تأمین مواد حیاتی برای صنایع انرژی‌های نو، و توسعه کارخانه‌های فرآوری در خاک آمریکا خواهد بود.برای شرکت‌های معدنی منطقه، این توافق به معنای تمرکز سرمایه‌ها و فناوری‌های جهانی به سمت پروژه‌های مشترک سعودی-آمریکایی است.
کشورهای آفریقایی و آسیایی نزدیک به ریاض از مزایای این جریان سرمایه برخوردار می‌شوند، اما برای شرکت‌های معدنی ایران، چالش‌هایی در بازار فروش و جذب سرمایه‌گذاری به‌وجود خواهد آمد. در صورت توسعه شبکه تأمین جدید بین آمریکا، عربستان و متحدان خلیج فارس، فلزاتی همچون مس، نیکل، فسفات و لیتیوم که ایران نیز در آن‌ها ظرفیت دارد، در زنجیره‌ای جای خواهند گرفت که ایران فعلاً بیرون از آن ایستاده است.با این حال، این وضعیت دو سویه است. از یک سو، ممکن است بازارهای صادراتی ایران در چین و هند بیشتر تقویت شود، چرا که این دو کشور برای حفظ توازن قدرت، تمایل به ضد‌توازن در برابر محور واشنگتن-ریاض پیدا خواهند کرد.
از سوی دیگر، شرکت‌های معدنی ایران در صورت اصلاح ساختار شفافیت، تامین مالی و جذب فناوری، می‌توانند از فرصت تقابل بلوک‌ها استفاده کرده و به تأمین‌کنندگان جایگزین برای شرق و جنوب آسیا تبدیل شوند.چنانچه عربستان در مسیر همسویی کامل با سیاست‌های معدنی آمریکا قرار گیرد، نفوذش در بازار فلزات حیاتی افزایش یافته و خاورمیانه به یک گره استراتژیک در زنجیره تأمین جهانی بدل می‌شود. اما اگر این همکاری با چاشنی رقابت سایر بازیگران (چین و هند) همراه شود، آینده بازار معدنی منطقه به سمت چندقطبی شدن خواهد رفت؛ جایی که هر قطب، زنجیره اختصاصی از استخراج تا صنعت را در اختیار می‌گیرد.
نویسنده: فاطمه باقری __ سردبیر تیترصنعت
