ریال نیوز : دکتر علی علیزاده، تحلیلگر مسائل اقتصادی ، دعوای موافقان و مخالفان تک نرخی شدن ارز در جمهوری اسلامی ایران را در یادداشتی مورد کاوش قرار داد.
به گزارش ریال نیوز ، در این یادداشت می خوانیم : نرخ ارز، مانند ترازوی سنجش قدرت خرید و رقابت‌پذیری کالای داخلی در بازار جهانی عمل می‌کند. در ایران امروز، دو پرسش اصلی وجود دارد: «آیا باید ارز را تک‌نرخی کنیم؟» و «اگر آری، چگونه؟» گروهی با این حرکت موافق‌اند و گروهی نگران پیامدهایش. در این گزارش ساده، ابتدا دلایل هر دو طرف را مرور می‌کنیم و در نهایت مسیر منطقی برای حرکت به سمت تک‌نرخی شدن چه باید کرد؟
۱. دیدگاه موافقین تک‌نرخی شدن
• شفافیت و صداقت اقتصادی
– یک نرخ واحد، جلوی رانت و فساد ناشی از اختلاف قیمت‌ها را می‌گیرد.
– مردم و بنگاه‌ها دقیقاً می‌دانند دلار را با چه قیمتی باید بخرند یا بفروشند.
• تخصیص بهینه منابع
– ارز به دست کسانی می‌رسد که واقعاً نیاز وارداتی یا صادراتی دارند.
– تولیدکننده در تصمیم‌گیری، نرخ واقعی بازار را مبنا قرار می‌دهد.
• کاهش هزینه‌های اداری
– دیگر نیازی به سازوکارهای پیچیده برای کنترل چند کانال ارزی نیست.
– کار بانک مرکزی و دستگاه‌های نظارتی ساده‌تر می‌شود.
۲. دیدگاه مخالفین تک‌نرخی شدن
• نگرانی از نوسان شدید
– اگر بازار عمق کافی نداشته باشد، نوسان‌های بزرگ می‌تواند به یک‌باره قیمت کالاها را بالا ببرد.
– اقشار کم‌درآمد آسیب‌پذیرتر شده و قدرت خریدشان کاهش می‌یابد.
• نیاز به ابزارهای مکمل
– برای کنترل نوسان‌ها، صندوق تثبیت ارزی و سیاست پولی منضبط لازم است.
– بدون این ابزارها، تک‌نرخی شدن به بی‌ثباتی منجر می‌شود.
• مشکلات کوتاه‌مدت
– یکسان‌سازی سریع نرخ، ممکن است بار هزینه‌ای موقت روی واردات کالاهای اساسی بگذارد.
– دولت و بانک مرکزی باید حمایت‌های موقتی برای اقشار آسیب‌پذیر داشته باشند.
۳. تجربه‌های بین‌المللی
بسیاری از کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه، با مکانیزم «نوسان مدیریت‌شده» (Managed Float) به سمت تک‌نرخی شدن رفته‌اند. آنها:
• صندوق تثبیت ارزی قوی ایجاد کرده‌اند.
• بازار بین‌بانکی فعال و شفافی دارند.
• ابزارهای مالی پوشش ریسک (آتی و اختیار معامله) را رواج داده‌اند.
راهکار پیشنهادی
به نظر می‌رسد برای حرکت اصولی به سمت تک‌نرخی شدن، چهار گام اصلی را باید پیمود:
1. یکسان‌سازی تدریجی نرخ نیما (یا بازار متشکل) با بازار آزاد در یک بازه زمانی مشخص و شفاف
2. راه‌اندازی صندوق تثبیت ارزی به منظور پوشش نوسان‌های کوتاه‌مدت و ایجاد آرامش بازار
3. تقویت بازار بین‌بانکی ارز و اعطای دسترسی محدود و کنترل‌شده به صادرکنندگان واقعی
4. ترویج ابزارهای مالی پوشش ریسک برای صادرکنندگان و واردکنندگان (قراردادهای آتی و اختیار معامله)
خلاصه باید گفت:
تک‌نرخی شدن ارز، در بلندمدت می‌تواند شفافیت، عدالت و ثبات بیشتری به اقتصاد ایران بیاورد. اما برای جلوگیری از شوک‌های ناگهانی و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر، نیازمند برنامه زمان‌بندی‌شده و ابزارهای مکمل هستیم. اگر گام‌ها به‌درستی برداشته شوند، رانت‌خواری کاهش یافته، تخصیص ارز بهینه می‌شود و پایه‌های اعتماد فعالان اقتصادی و مردم محکم‌تر خواهد شد.
والسلام
