پاسخ بانک مرکزی به تیتر دو رسانه

ریال نیوز : بانک مرکزی پاسخ روزنامه دنیای اقتصاد و سایت خبری انتخاب درباره تیتر ادعایی ” مقايسه شاخص های اقتصادی دولت سیزدهم با ۴ دولت قبل /نرخ تورم و رشد نقدینگی بیش از قبل ” را داد .

به گزارش ریال نیوز ، متن ارسالی روابط عمومی بانک مرکزی به ریال نیوز به این شرح است :

باسمه تعالي
اداره بررسی ها و سيا‌ست‌های اقتصادی
21/03/1403
بانك مركزی جمهوری اسلامی ايران

اظهار نظر در خصوص مطالب درج شده در پایگاه خبری تحلیلی انتخاب با عنوان”مقایسه شاخص‌های اقتصادی دولت سیزدهم با ۴ دولت قبل/ نرخ تورم و رشد نقدینگی بیش از قبل”

اشاره
سایت خبری انتخاب در تاریخ 19/03/1403 به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد آورده است: “بررسی عملکرد اقتصادی دولت‌های بعد از جنگ نشان می‌دهد میانگین رشد سالانه نقدینگی، میانگین سالانه تورم و میانگین رشد سالانه پایه پولی در دولت سید ابراهیم رئیسی بیش از سایر دولت‌های پس از جنگ ایران و عراق بوده است. بااین‌حال عملکرد این دولت از منظر رشد، بهتر از همه دولت‌ها به جز دولت هاشمی رفسنجانی بوده است. البته باید توجه داشت به گفته رئیس سازمان برنامه و بودجه افزایش درآمد‌های نفتی حدود نیمی از رشد اقتصادی در دوران رئیسی را تشکیل داده است”. در ادامه نکاتی پیرامون موارد مطروحه ارائه می‌شود.

اظهار نظر
در ابتدا لازم به اشاره است که مقایسه صحیح و علمی عملکرد متغیرهای اقتصاد کلان در دولت¬های مختلف مستلزم آن است که شرایط و عوامل محیطی و برونزای اقتصاد در دوره¬های مختلف در وضعیت مشابهی قرار داشته باشد و نمی¬توان فارغ از شرایط پیرامونی اقتصاد و وضعیت منابع دولت و همچنین شوک¬های رخ داده به مقایسه متغیرهایی نظیر رشد نقدینگی، تورم و تولید در ادوار مختلف پرداخت. نکته دیگری که لازم است به آن توجه شود آن است که در نحوه قرائت و تفسیر داده¬های اقتصادی ¬می¬بایست به روند متغیرها نیز توجه گردد و نمی¬توان صرفا مبتنی بر شاخص¬های مرکزی نظیر میانگین به قضاوت در خصوص رفتار متغیرها در دوره¬های مختلف پرداخت. به عنوان مثال در یک اقتصاد که رشد اقتصادی روندی نزولی را طی می¬کند و طی سه سال از 6 درصد به 4 و سپس 2 درصد کاهش یافته، میانگین حسابی رشد کل دوره معادل 4 بوده است و در یک اقتصاد دیگر نیز که رشد اقتصادی روندی صعودی داشته و رشد اقتصادی طی سه سال از 2 درصد به 4 و سپس 6 درصد افزایش یافته است، نیز میانگین کل دوره معادل 4 درصد می¬گردد. از اینرو ملاحظه می¬شود در شرایطی که میانگین عملکرد دو اقتصاد ظاهراً یکسان بوده است، لیکن در عمل دو اقتصاد روند کاملا متفاوتی را طی نموده¬اند. علی¬ایحال، در ادامه به بررسی تحولات متغیرهای اقتصاد کلان در دوران تصدی دولت سیزدهم می پردازیم.

1) متغیرهای پولی
از ابتدای استقرار دولت سیزدهم مسئله کنترل رشد نقدینگی و تورم با توجه به وضعیت حاد آن در سال¬های اخیر، به عنوان یکی از مهمترین اولویت‌های اقتصادی کشور مورد توجه قرار گرفت. طی این دوره بانک مرکزی با تنظیم برنامه هدف گذاری رشد نقدینگی 30 درصدی برای سال 1401 و تعیین هدف رشد نقدینگی به میزان 25 درصدی برای سال 1402 توانسته است این متغیر را بطور قابل ملاحظه¬ای کنترل نماید. آمارها حاکی از آن است که رشد نقدینگی که در ابتدای دولت سیزدهم (پایان شهریورماه 1400) به رقم 40.5 درصد رسیده بود، در دوران فعالیت دولت سیزدهم روند نزولی قابل توجهی را طی نموده است؛ بطوریکه این متغیر در پایان سال 1401 به رقم 31.1 درصد و در پایان سال 1402 به رقم 24.3 درصد رسیده است. این امر حاکی از آن است که طی دوره دو سال و نیم تصدی دولت سیزدهم، رشد نقدینگی به میزان 16.2 واحد درصد کاهش یافته است که نشان¬دهنده بالاترین میزان کنترل نقدینگی در دولتهای مختلف می¬باشد. این در حالی است که در دوران فعالیت دولت دوازدهم رشد نقدینگی با افزایش 16.7 واحد درصدی از 23.8 درصد در شهریورماه 1396 به 40.5 درصد در شهریورماه 1400 رسیده بود.
مقایسه رشد نقدینگی در دولتهای مختلف (درصد)
ابتدای دولت انتهای دولت تغییرات متوسط استمراری
دولت اول آقای هاشمی (شهریور 1368 الی شهریور 1372) 24.6 28.1 3.5 23.1
دولت دوم آقای هاشمی (شهریور 1372 الی شهریور 1376) 28.1 30.4 2.3 31.8
دولت اول آقای خاتمی(شهریور 1376 الی شهریور 1380) 30.4 32.2 1.8 23.5
دولت دوم آقای خاتمی (شهریور 1380 الی شهریور 1384) 32.2 30.3 -1.9 29.3
دولت اول آقای احمدی نژاد(شهریور 1384 الی شهریور 1388) 30.3 26.7 -3.6 28.1
دولت دوم آقای احمدی نژاد(شهریور 1388 الی شهریور 1392) 26.7 25.9 -0.8 24.4
دولت اول آقای روحانی(شهریور 1392 الی شهریور 1396) 25.9 23.8 -2.1 28.7
دولت دوم آقای روحانی(شهریور 1396 الی شهریور 1400) 23.8 40.5 16.7 30.8
دولت اول آقای رئیسی(شهریور 1400 الی فروردین 1402) 40.5 24.3 -16.2 30.3
در خصوص تحولات پایه پولی در دولت سیزدهم نیز ملاحظه می¬شود که نرخ رشد پایه پولی از 39.5 درصد در ابتدای
الک ۳: در شهریورماه 1400 به 28.1 درصد در اسفندماه 1402 رسیده است که نشان¬دهنده کاهش 11.4 واحد درصدی این متغیر طی دوره مذکور می¬باشد. لازم به ذکر است که طی دولت دوازدهم نرخ رشد پایه پولی با افزایش 20.8 واحد درصدی از 18.7 درصد در شهریورماه 1396 به 39.5 درصد در شهریورماه 1400 رسیده بود.
مقایسه رشد پایه پولی در دولتهای مختلف (درصد)
ابتدای دولت انتهای دولت تغییرات متوسط استمراری
دولت اول آقای هاشمی (شهریور 1368 الی شهریور 1372) 20.0 13.8 -6.2 10.0
دولت دوم آقای هاشمی (شهریور 1372 الی شهریور 1376) 13.8 30.9 17.1 34.4
دولت اول آقای خاتمی(شهریور 1376 الی شهریور 1380) 30.9 16.4 -14.5 14.1
دولت دوم آقای خاتمی (شهریور 1380 الی شهریور 1384) 16.4 22.8 6.4 19.4
دولت اول آقای احمدی نژاد(شهریور 1384 الی شهریور 1388) 22.8 22.1 -0.7 32.8
دولت دوم آقای احمدی نژاد(شهریور 1388 الی شهریور 1392) 22.1 15.3 -6.8 16.7
دولت اول آقای روحانی(شهریور 1392 الی شهریور 1396) 15.3 18.7 3.4 19.6
دولت دوم آقای روحانی(شهریور 1396 الی شهریور 1400) 18.7 39.5 20.8 27.5
دولت اول آقای رئیسی(شهریور 1400 الی فروردین 1402) 39.5 28.1 -11.4 35.4
2) تورم
در طول سال‌های اخیر تورم به مفهوم افزايش در سطح عمومي قيمت‌ها (يا كاهش مستمر قدرت خرید)، از عمده‌ترين چالش‌هاي پيش روي دولت‌ها و سياستگذاران اقتصادي در ایران بوده است. در یک طبقه‌بندی کلی، عوامل بروز تورم در ایران در این سال‌ها شامل عوامل سمت تقاضا نظیر رشد نقدینگی در سطحی فراتر از نیاز بخش واقعی و عوامل سمت عرضه نظیر رشد نرخ ارز، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و کاهش سطح بهره‌وری بوده است. در کنار این عوامل، شکل‌گیری انتظارت تورمی واحدهای اقتصادی (شامل خانوارها و بنگاه‌های اقتصادی) متاثر از عواملی همچون تحولات روابط بین‌الملل، نوسانات نرخ ارز، نااطمینانی‌هایی را در خصوص سطح آتی قیمت‌ها بوجود آورده و نهایتاً به بروز تورم های بالا منجر شده است. مروری بر تحولات تورم حاکی از آن است که میانگین نرخ تورم طی سالهای 1368 تا اردیبهشت 1403 (براساس اطلاعات مرکز آمار ایران) حدود 21.8 درصد بوده و نرخ تورم طی این سالها حول نرخ مذکور در نوسان بوده است. کمترین نرخ تورم مربوط به آغاز دولت دوازدهم (شهریورماه سال 1396) و بیشترین میزان نرخ تورم نیز مربوط به آغاز دولت سیزدهم (شهریورماه سال1400) به ترتیب معادل 7.1 و 45.6 درصد بوده است.
بانک مرکزی در دوره فعالیت خود در دولت سیزدهم رویکرد تثبیت و حرکت در راستای پیش‌بینی پذیر نمودن اقتصاد ایران را برای ریل¬گذاری سیاست‌های پولی و بانکی اتخاذ نموده است. در همین راستا و پس از بروز تورم در ماه‌های آغازین سال 1401 بواسطه اجرای طرح مردمی سازی و توزیع عادلانه یارانه و در ادامه بروز تنش‌های داخلی در ماه‌های پایانی این سال و استمرار نرخ‌های تورم بالا، مجموعه اقتصادی دولت و بانک مرکزی سیاست تثبیت اقتصادی را به مرحله اجرا درآورد. در بسته سیاستی تثبیت اقتصادی، اقدامات بانک مرکزی حول سه محور اصلی «ثبات‌بخشی و پیش‌بینی‌پذیر نمودن بازار ارز»، «کنترل نقدینگی» و «بازنگری در مقررات» در دستور کار قرار گرفته است. برآیند سیاستها و اقدامات اتخاذ شده توسط مجموعه اقتصادی دولت و بانک مرکزی در بهبود متغیرهای کلان اقتصادی به ویژه در کنترل نرخ تورم قابل مشاهده است. بطوری که بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط مرکز آمار ایران تورم نقطه به نقطه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری از ابتدای سال 1402 روند کاهشی قابل ملاحظه¬ای به خود گرفته و از 54.5 درصد در فروردین‌ماه 1402 به 31.6 درصد در اردیبهشت ماه سال 1403 رسیده که نشان مي‌دهد سیاست‌های بانک مرکزی در خصوص کنترل رشد نقدینگی و همچنین سیاست تثبیت نرخ ارز از کانال ثبات قیمت کالاهای وارداتی موثر بوده و توانسته است فشار تورم را کند نماید. در همین راستا، نرخ تورم (دوازده ماهه) نیز از 46.7 درصد در فروردین ماه 1402 با کاهش 9.5 واحد درصدی به 37.2 درصد در اردیبهشت ماه سال 1403 رسیده است. واکاوی تحولات تورم شاخص بهای تولیدکننده نیز موید بهبود این شاخص است. به طوری که بر اساس آخرین آمار، تورم دوازده‌ماهه شاخص بهای تولیدکننده از 37.3 درصد در فروردین ماه سال 1402 به 30.3 درصد در اردیبهشت ماه 1403 کاهش یافته که موید کاهش 7.0 واحد درصدی نرخ تورم شاخص بهای تولیدکننده در این مقطع است. در همینارتباط، تورم نقطه به نقطه شاخص بهای تولیدکننده نیز در ادامه روند کاهشی خود از سال گذشته، با 17.4 واحد درصد کاهش از 40.7 درصد در فروردین 1402 به 23.3 درصد در اردیبهشت ماه سال 1403 رسیده است.

مقایسه نرخ تورم شاخص قیمت مصرف کننده خانوارهای شهری در دولت‌های مختلف براساس ارقام مرکز آمار ایران (درصد) (100=1400)
عنوان نرخ تورم
تورم متوسط دوازده‌ماهه ابتدای دولت پنجم (نرخ تورم 12 م
الک ۳: اهه منتهی به شهریور سال 1368) 27.2
ابتدای دولت ششم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1372) 21.1
ابتدای دولت هفتم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1376) 18.3
ابتدای دولت هشتم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1380) 12.0
ابتدای دولت نهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1384) 13.8
ابتدای دولت دهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1388) 18.6
ابتدای دولت یازدهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1392) 36.0
ابتدای دولت دوازدهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1396) 7.1
ابتدای دولت سیزدهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1400) 45.6
اردیبهشت ماه 1403 37.2
متوسط نرخ تورم دولت پنجم (1372-1368) 18.1
دولت ششم (1376-1372) 32.5
دولت هفتم (1380-1376) 17.0
دولت هشتم (1384-1380) 13.3
دولت نهم (1388-1384) 16.8
دولت دهم (1392-1388) 19.8
دولت یازدهم (1396-1392) 16.5
دولت دوازدهم (1400-1396) 26.0
دولت سیزدهم (1403-1400) 42.4
طی دوره (1368 تا 1403) 21.8

مقایسه نرخ تورم شاخص قیمت تولیدکننده در دولت‌های مختلف براساس ارقام بانک مرکزی ج. ا. ایران (درصد) (100=1395)
عنوان نرخ تورم
تورم متوسط دوازده‌ماهه ابتدای دولت پنجم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1368) – *
ابتدای دولت ششم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1372) 23.8
ابتدای دولت هفتم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1376) 19.2
ابتدای دولت هشتم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1380) 12.5
ابتدای دولت نهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1384) 13.9
ابتدای دولت دهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1388) 13.8
ابتدای دولت یازدهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1392) 46.1
ابتدای دولت دوازدهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1396) 7.9
ابتدای دولت سیزدهم (نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریور سال 1400) 82.6
اردیبهشت ماه 1403 30.3
متوسط نرخ تورم دولت پنجم (1372-1368) 26.3
دولت ششم (1376-1372) 32.6
دولت هفتم (1380-1376) 18.5
دولت هشتم (1384-1380) 14.1
دولت نهم (1388-1384) 13.9
دولت دهم (1392-1388) 22.6
دولت یازدهم (1396-1392) 15.3
دولت دوازدهم (1400-1396) 35.9
دولت سیزدهم (1403-1400) 45.6
طی دوره (1368 تا 1403) 24.1
*آمار مربوط به شاخص قیمت تولیدکننده از فروردین¬ماه 1369 موجود است.
 
3) متغیرهای بخش حقیقی
بررسی تحولات رشد اقتصادی موید آن است که با وجود آنکه طی دهه 1390، تولید ناخالص داخلي کشور تحت تاثیر شوک‌های برونزا ناشی از تشدید تحریم‌های اقتصادی و همه‌گیری کووید-۱۹ با افت و خيزهايی مواجه بود، روند فعالیت‌های اقتصادی از اواخر سال 1398 به بعد در کشور رو به بهبود بوده است؛ به نحوی که تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (به قیمت‌های ثابت سال 1395) در سال 1399 بعد از دو سال افت، رشد مثبتی را تجربه نمود و روند رشدهای مثبت تا نه‎ماهه ۱۴۰۲ نیز تداوم یافت. بر اساس آمارهاي مقدماتي، در نه‎ماهه سال 140۲، تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه و تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه بدون نفت به ترتیب از رشدهای 4.5 و 3.5 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل برخوردار شدند. در این بین، گروه‎های نفت و گاز، خدمات، صنایع و معادن و کشاورزی به ترتیب نرخ‎های‌ رشد 16.3، 4.0، 3.9 و ۰.۷ درصدی را در نه‎ماهه سال ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کردند که به ترتیب از سهمي معادل 1.3، 2.2، 0.9 و 0.1 واحد درصد در رشد اقتصادي نه‌ماهه سال 1402 برخوردار بوده‌اند. لازم به ذکر است پس از آنکه طی سال ۱۳۹۸ گروه نفت و گاز بواسطه تحریم‎های بین‎المللی افت حدود ۳۶ درصدی ارزش افزوده را تجربه کرد، در ادامه و طی سال‎های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ و نیز نه‎ماهه ابتدایی ۱۴۰۲، گروه نفت و گاز بیشترین رشد را در میان گروه‎های اصلی و به ترتیب برابر با ۹.۶، ۱۰.۱، ۱۰.۰ و 16.3 درصد داشت و اثرات سرریز آن نیز موجب تقویت رشد ارزش افزوده در سایر بخش‌ها از جمله بخش صنایع و معادن و خدمات شده است. همچنین در دوره مورد بررسی، گروه صنایع و معادن در سال‎های ۱۳۹۹ و 1401 از رشدهای قابل توجه به ترتیب برابر با ۷.۳ و ۶.۵ درصدی و گروه خدمات در سال ۱۴۰۰ از رشد چشمگیر ۶.۵ درصدی برخوردار شدند. در مجموع شاهد هستیم که در نتیجه تجربه رشد مثبت اقتصادی طی فصول اخیر، بر اساس آخرین آمار موجود، متوسط رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه در دولت سیزدهم به طور معنی‌داری (حدود 4.2 واحد درصد) بالاتر از متوسط رشد اقتصادی محقق شده در دولت دوازدهم بوده است.

در خصوص روند سرمایه‌گذاری نیز لازم به اشاره است که پس از یک دوره پر افت و خیز، از فصل دوم سال 1401 تاکنون رشد تشکیل سرمایه‌ ثابت ناخالص کل (به قیمت‌های ثابت سال 1395) در تمامی فصول مثبت بوده و تشکیل سرمایه ثابت در ماشین‌آلات (به قیمت‌های ثابت سال 1395) نیز از فصل دوم سال 1399 تاکنون به طور پیوسته رشد‌های مثبتی را تجربه نموده است. بر اساس آمارهاي مقدماتي، پس از تحقق رشد 15.4 درصدی در سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات در سال 1401، این گروه در نه‎ماهه سال 140۲ نیز از رشد مثبت 7.1 درصدی برخوردار بوده است. بر این اساس، ملاحظه می‌شود که بهبود وضعیت سرمایه‌گذاری و تداوم رشد آن موجب تقویت ظرفیت‌های تولیدی و زمینه‌ساز تداوم رشد اقتصادی در کشور شده است.

مقایسه رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه با و بدون نفت در دولتهای مختلف (به قیمت‌های ثابت سال 1395(۱))
شرح متوسط رشد توليد ناخالص داخلي به قيمت پايه (درصد) متوسط رشد توليد ناخالص داخلي به قيمت پايه (بدون نفت) (درصد)
دولت پنجم (شش ماهه دوم 1368 تا شش ماهه اول 1372) 7.3 8.6
دولت ششم (شش ماهه دوم 1372 تا شش ماهه اول 1376) 2.3 3.5
دولت هفتم (شش ماهه دوم 1376 تا شش ماه اول 1380) 3.3 4.0
دولت هشتم (شش ماهه دوم 1380 تا شش ماهه اول 1384) 6.0 6.7
دولت نهم (شش ماهه دوم 1384 تا شش ماهه اول 1388) 3.7 4.9
دولت دهم (شش ماهه دوم 1388 تا شش ماهه اول 1392) 1.0 3.0
دولت یازدهم (شش ماهه دوم 1392 تا شش ماهه اول 1396) 2.6 1.3
دولت دوازدهم (شش ماهه دوم 1396 – شش ماهه اول 1400) 0.3 1.7
دولت سیزدهم (شش ماهه دوم 1400 تا شش ماهه ۱۴۰۲) 4.5 4.0
(1) ارقام سال‌ها‌ی 1382-1368 و 1389-1383 به ترتیب بر اساس آمارهای سال پایه 1383 و 1390 موجود می‌باشد. بر این اساس با هدف قابل قیاس بودن، ارقام نمودار برای سال پایه 1395 برآورد شده‌اند.

مقایسه رشد مصرف نهایی بخش خصوصی و تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در دولت‌های مختلف (به قیمت‌های ثابت سال 1395(2))
شرح رشد هزينه هاي مصرف نهايي بخش خصوصي (درصد) رشد تشكيل سرمايه ثابت ناخالص (درصد) رشد تشكيل سرمايه در ماشين آلات (درصد) رشد تشكيل سرمايه در ساختمان (درصد)
دولت پنجم (شش ماهه دوم 1368 تا شش ماهه اول 1372) 10.2 11.2 20.4 7.3
دولت ششم (شش ماهه دوم 1372 تا شش ماهه اول 1376) -0.2 2.3 3.5 2.7
دولت هفتم (شش ماهه دوم 1376 تا شش ماه اول 1380) 5.4 7.1 12.5 3.9
دولت هشتم (شش ماهه دوم 1380 تا شش ماهه اول 1384) 6.9 7.6 10.6 5.7
دولت نهم (شش ماهه دوم 1384 تا شش ماهه اول 1388) 5.0 7.3 0.8 11.6
دولت دهم (شش ماهه دوم 1388 تا شش ماهه اول 1392) 2.5 -6.0 -9.3 -2.1
دولت یازدهم (شش ماهه دوم 1392 تا شش ماهه اول 1396) 1.3 -4.3 -3.0 -5.8
دولت دوازدهم (شش ماهه دوم 1396 – شش ماهه اول 1400) -1.4 -4.1 -4.7 -3.0
دولت سیزدهم (شش ماهه دوم 1400 تا شش ماهه ۱۴۰۲) 7.3 6.0 13.0 1.6
(۲) ارقام سال‌ها‌ی 1382-1368 و 1389-1383 به ترتیب بر اساس آمارهای سال پایه 1383 و 1390 موجود می‌باشد. بر این اساس با هدف قابل قیاس بودن، ارقام نمودار برای سال پایه 1395 برآورد شده‌اند.
./6446268